W dniu 24 lutego 2012 przypada 100. rocznica urodzin Jiřígo Trnki, malarza, lalkarza, scenografa, rzeźbiarza oraz jednego z założycieli czeskiego filmu animowanego.
„Jestem sceptyczny wobec idei, że istnieje specjalny rodzaj
ilustracji, czy nawet sztuka dla dorosłych i dzieci. Dzieci mieszkające w tym
samym świecie, co dorośli, nie rozumiem, dlaczego dla nich powinna być osobna
sztuka”.
Jiří Trnka w twórczy
sposób starał się wyrazić sztukę za pomocą wielu artystycznych środków wyrazu.
Sam miał prawdopodobnie największe zamiłowanie do lalek i animacji. Mimo to
największą popularność zyskał jako ilustrator książek dla dzieci, takich jak
„Świetliki” (Broučci) Jana Karafiáta czy „Skarbczyk wierszy i bajek” (Špalíček veršů a pohádek), „Baśnie
tysiąca i jednej nocy” i „Misa Kuleczka” (Míša Kulička) Františka Hrubína. W sumie zilustrował
60 baśni. Za ilustrujcie baśni Andersena na rok przed śmiercią otrzymał
prestiżową nagrodę nazwaną nazwiskiem tego słynnego pisarza.
Jiří Trnka urodził się w
1912 roku w Pilźnie w rodzinie, która produkowała w domu zabawki i lalki.
Ukończył studia na Akademii Sztuk Pięknych w Pradze (VŠUP). Istotne było dla
niego spotkanie z prof. Josefem Skupą z teatru Lalek, z którym Trna współpracował. Po II
wojnie światowej pracował z Herminą Týrlovą i Karlem Zemanem przy narodzinach studia filmowego Bratři v triku. Jeden z pierwszych filmów studia, Zvířátka a Petrovští, przyniósł Trnce w 1946 roku główną nagrodę na
festiwalu w Cannes. A nowemu studiu światową popularność.
Rok później Trnka założył własne studio. Jego najbliższym współpracownikiem był
wtedy Břetislav Pojar, kolejna
legenda czeskiego filmu animowanego. W studiu Trnki powstało w latach `50 wiele
filmów uwieńczonych sukcesem: Bajaja, Staré pověsti české czy Sen noci svatojánské i Ruka
(1965), jednego z najbardziej znanych jego filmów przedstawiających władzę totalitarną.
Trnka z animacji lalkarskiej stworzył nowy rodzaj sztuki, który był specjalnością czeskiej powojennej kinematografii, a jego twórca stał na równi z innymi artystycznymi gatunkami.
Bohaterowie filmów Trnki są przeważnie nieme. Niż słowo
mówione wolał muzykę, którą dla większości jego filmów skomponował kompozytor Václav Trojan. Trnka często przerabiał gotowe sceny, aby je dostosować
do muzyki Trojana.
Jiří
Trnka zmarł przedwcześnie, 30 grudnia 1969 roku, w wieku 57 lat niewydolności
serca.
